Carnaval

Inhoud

1. Vastenavond
2. De omgekeerde wereld
3. De strijd tussen vasten en carnaval
4. Carnavalsgroet Alaaf

1. Vastenavond

Carnaval behoort tot de oudste feesten van Nederland. Voor de 17e eeuw sprak men van vastenavond. Met carnaval staat de wereld even op zijn kop. Mensen verkleden zich en doen gek. Ze nemen een andere rol aan en springen zelfs uit de band. In optochten en in optredens van tonpraters wordt iedereen die het afgelopen jaar is opgevallen of een verkeerde schaats heeft gereden op de hak genomen. Ook andere culturen kennen feesten die lijken op carnaval, bijvoorbeeld het Joodse feest Poerim.

Carnaval valt steeds op een ander datum. Dat komt omdat de datum van het feest afhankelijk is van de datum waarop Pasen valt. Carnaval begint officieel op de zondag, zeven weken voor de eerste paasdag.

2. De omgekeerde wereld

In de middeleeuwen was carnaval al een groot feest. Doordat mensen kostuums droegen, waren ze anoniem en viel het verschil tussen rangen en standen weg. Men kon vrijuit de draak steken met alles. Vooral de adel en de kerk moest het ontgelden. Met een Blauwe Schuit, een schip op wielen, werd iedereen die niet voldeed aan de normen van de gemeenschap door de straten getrokken en te kijk gezet.

Toen rond 1800 het feest steeds minder gevierd werd, omdat het nogal eens uit de hand liep, kwam er vanuit Duitsland een nieuw soort carnaval opzetten dat wij nu nog kennen. Prins Carnaval neemt met zijn Raad van Elf tijdelijk het gezag van de burgemeester over en zorgt ervoor dat alles in rechte banen wordt.  

Foto: Carnaval, uit de Twaalf Maanden van Jacob Buys (1775)

3. De strijd tussen vasten en carnaval

Met carnaval mochten mensen nog één keer uit hun dak gaan en flink eten en drinken. Daarna begon de vasten tot Pasen. Carnaval wordt ook wel Vastenavond genoemd. Het Woord carnaval betekent waarschijnlijk carne vale ofwel vlees vaarwel . Carnaval wordt vaak door bekende schilders afgebeeld als de strijd tussen de goede en slechte tijd. De goede tijd wordt verbeeld door een dikke man gezeten op een ton met wijn en een varken aan het spit in zijn hand. Een dunne vrouw met vis en krakelingen staat symbool voor de slechte tijd.

De Strijd tussen Carnaval en Vastenavond, naar Pieter Bruegel de Oude (1525-1569)

Bron: Ineke Strouken, Dit vieren wij (2017)
Ook gepubliceerd in het Oirschots Weekjournaal (februari 2018)

4. Carnavalsgroet Alaaf

De oudste bron waarin het woord Alaaf wordt genoemd, dateert uit 1635. Het is een petitie aan de Keulse keurvorst. Alaaf is dan een uitroep bij het uitbrengen van een dronk. In de 19e eeuw wordt het een carnavalsgroet. Alaaf zou een verbastering van elf, het gekkengetal, kunnen zijn of ´al af´ ofwel alles aan de kant kunnen gebruiken.